« Al nivèl mondial, l’an vièlh s’es acabat e lo novèl a començat, mai que pus, dins la violéncia, l’injustícia e de regressions democraticas. En França, sèm dins una confusion e una instabilitat politicas que pòrtan pèrda a l’economia, a la fisança dins las institucions e a la coesion sociala.
Las lengas dichas regionalas patisson tanben d’aquel contèxt amb per exemple per l’ensenhament la valsa de ministres que mena. La lei de 2021 relativa a la proteccion patrimoniala de las lengas regionalas es pas aplicada. L’ofèrta progrèssa pas gaire alara que l’article 7 de la lei estipula que lo « but » es de « proposer l’enseignement de la langue régionale à tous les élèves ». Ne sèm plan luènh ! Cap de convencion per l’occitan es pas estada signada amb las regions concernidas. Lo ministèri de l’Educacion tira al rainal tant que pòt.
L’interdiccion d’emplegar normalament las lengas de França autras que lo francés dins la vida publica especialament per las collectivitats territorialas es estada confirmada mai d’un còp per de tribunals e prefèctes que s’apèvan sus l'interpretacion mai ideologica e lingüicida que juridica de l’article 2 de la constitucion pel Conselh constitucional. Lo pichon Artús de Gavaldan a pas lo drech d’aver un accent sus son nom mas un valent avocat a decidit de portar l’afar lo pus naut possible.
D’un autre costat, un pichon istoric de las declaracions del president de la Republica sul sicut de las lengas regionalas es utile.
Dins sa campanha de 2017 respondiá a las questions que li pausàvem en diguent qu'èra per una lei, que l’interès educatiu de l’aprendissatge de las lengas regionalas èra reconegut, que « Le respect et la valorisation de sa propre diversité linguistique permettront à la France au plan international de mieux faire respecter celle du monde et ainsi contribueront à son retentissement international ». Aquí parlava coma nosautres ! En 2021 pendent la crisi provocada per la censura de la lei, parla de « trésor national », benlèu aconselhat per son prumièr ministre de l’epòca. En 2023, per l’inauguracion del mausolèu de la lenga francesa a Villers-Cotterêts diguèt: « C'est pourquoi je veux que nos langues régionales soient encore mieux enseignées et préservées, qu'elles trouvent leur place dans l'espace public » e ajustèt en parlant de la lenga francesa : « Surtout elle peut, elle doit cohabiter harmonieusement avec nos 72 langues régionales… » Baste siá ! Per contra, lo 14 de novembre passat a l’Acadèmia francesa opausèt la lenga francesa « fabrique de la nation » a « ses langues vernaculaires, ses patois, ses différentes langues régionales, instrument, au fond, de division de la nation ». Quin mesprètz ! Quina contradiccion amb sas declaracions precedentas ! Quina error ! Las lengas regionalas son pas estadas jamai un instrument de division. Solide qu’es pas lo meteis conselhièr, la meteissa « pluma » coma se ditz, que a aprestadas las declaracions de 2017, 2021, 2023 e 2024 ! Lo darrièr semblariá s’èsser inspirat de l’abat Grégoire !
Dins aquel marrit contèxt, las associacions, lo CIRDOC, l’ÒPLO, amb lo sosten d’elegits e de collectivitats fan ça que la lor trabalh, mas las constrenchas budgetàrias son pus fòrtas. Lo Congrès a crescut e a entreprés gràcias al POCTEFA de melhorar los utisses numerics, coma Votz e Revirada, e ne crear de novèls. Dins l’encastre del Contracte de Plan Estat-Region (CPER), a amodat d’òbras ambicioses per valorizar la toponimia e per la lexicografia amb lo Diccionari general informatizat de la lenga occitana. Aqueles trabalhs van demandar plan temps e energia per las annadas venentas. Teni a mercejar la còla de permanents e totes los conselhièrs e benevòls qu'ajudan.
Qualques borrons d’esper donaràn benlèu de ramèls fruchoses se « l’ivèrn gelat », coma disián los trobadors, los torra pas davant « lo polit mes de mai ».
- Avèm un primièr ministre que, se tomba pas lèu coma lo precedent, podèm esperar que se mainarà de la lenga nòstra s'agacham sas presas de posicion sul sicut e çò que faguèt quand èra ministre de l’Educacion, president del « Parlament de Navarra » e ara conse de Pau. D’unes pòdon far la pòta mas cal rapelar per exemple que reconeguèt l’ensenhament associatiu, que lo 4 de julhet de 1994 venguèt a Tolosa per la signatura de la primièra convencion rectorat region per la promocion de la lenga e de la cultura occitanas e que prenguèt l’iniciativa de la circulariá de 1995. Tot aquò menèt d’avançadas.
- La jornada Quelles politiques pour nos langues ? a l’iniciativa de la Delegacion generala a la lenga francesa e a las lengas de França del ministèri de la Cultura lo 6 de decembre a l’Institut de França es un eveniment sens precedent. Remosava pel primièr còp d’aparaires de la lenga francesa menaçada per la « cocacolonizacion » e de las lengas de França en grand dangièr. Eran presents dos raportaires de lei sul sicut, Toubon e Molac e d’autres intervenents plan clars coma Bernard Cerquiglini, Veronique Bertille, Michel Launay, Christian Lagarde. De notar l’excellent trabalh de presentacion, de moderacion e de sintèsi del Delegat general a la lenga francesa e a las lengas de França. Un bemòl pr’aquò… I aviá ben d’academicians, de senators, de deputats mas pas degun del ministèri de l’Educacion nacionala !
- L’academician Amin Malouf, secretari perpetual de l’Acadèmia francesa recebèt lo collectiu Pour les littératures en langues régionales à l’École lo 18 de decembre passat. Diguèt son sosten a las lengas regionalas « une cause noble et nécessaire » e qu'anava ajudar lo collectiu per que foguèsse entendut pel Conselh Superior dels programas, l’Inspeccion generala e de responsables politics. Baste siá !
- Lo rector de l’acadèmia de Corsega, Rémi-François Paolini, a presentat sos vòts per l’an novèl als personals, als escolans e als partenaris de son acadèmia en lenga còrsa… Si, si, es vertat ! Es una primièra ! Degun a pas encara gausat portar lo pet contra lo rector davant lo tribunal administratiu ! Es vertat qu’en Corsega la lenga còrsa es ja prepausada a totes los escolans. Demòra pas qu’a demandar l’egalitat republicana de tractament o lo restacament a Corsega.
Bona annada ! »
Gilabèrt Mercadièr,
president del Congrès permanent de la lenga occitana