La seguida de la cronica d'Isabelle Collomb, toponimista al Congrès, dedicada a la toponimia occitana dins la quala evocarà l'avançada de sas òbras e diferents aspèctes e nocions d'aquela disciplina. Nos informarà tanben de l’actualitat de la recèrca e de las publicacions.
Las barraduras
Quand los limits son estats definits e marcats per de bòrnas, de barraduras de totas menas son implantadas per los marcar mai visiblament encara mas tanben per los parar.
Las barraduras son representadas per totas las pichonas tampaduras ordinàrias, entre camps sustot, barrièras mobilas, sègas de barradura, que pòdon al besonh, far mestièr de defensas.
L'idèa de barradura s'exprimís sovent en toponimia per l'emplec de vèrbs o de mots eissits de vèrbs. Los que s'encontran lo mai sovent son los tèrmes « clau » e « clavar ». Se pòt citar en exemple Clancines [Clancina] a Senalhac de Lausès (Òlt) qu'es un ancian Clausinas, Les Claux [Los Clauses] d'Albinhac (Òlt) que constituïsson un angle de terren en limit de las comunas d'Albinhac, Ròcamador e Montvalent. « Clauson », sovent graficat foneticament « clausou » es una forma diminutiva en -on, derivada de « claus », participi passat de « claure », qu'a pogut, segon Gabriel Azaïs1, nommar non solament de pichons claus, mas tanben, per extension, de cementèris. Se tròba un lòcdich Clausous [Clausons] a Frosins (Garona Nauta ) que marca lo limit amb Sèishes, Le Clausou [Lo Clauson] a Dosilhac en Dordonha, Les Clausous [Los Clausons] a Sant Pargòri dins Erau. Mistral2, vei de son costat de cementèris dins los noms « claus bas », « grand claus », « sant claus », çò que poiriá èsser lo cas de Clos Bas [Claus Bas] de Blars e de Cremps (Òlt) per exemple.
« Serrar » e « sarrar » son doas variantas del meteis tèrme de l'ancian occitan significant « barrar ». Lo Camp Sarrat [Camp Sarrat] a Coson (Òlt) es un « camp claus », Le Sarrat [Lo Sarrat] a Asta-Bion (Pirenèus Atlantics), un claus.
Lo vèrb « cénher » es present non solament dins Murcens [Murcens] a Cras (Òlt) que sortís del latin ᴍᴜʀᴏ ᴄɪɴᴄᴛᴜꜱ, « cench de parets » donc « fortificat », mas tanben dins lo Pech Cendrié [Puèg Cendrièr] de Sant Sarnin (Òlt) qu'a probablament eretat son nom de sa situacion en limit de las parròquias de Sant Sarnin, de Canhac del Causse e de Solòme.
La meteissa idèa d'encencha es exprimida per l'occitan « entorn », « çò qu'entorneja » que se tòrna trobar dins lo nom de la comuna de Mairinhac de l'Entorn (Òlt).
Un darrièr vèrb, « barrar », es plan representat en toponimia occitana. Pòt tan plan designar de luòcs clausurats (camps…) que de limits que pòdon èsser naturals (elevacions, corses d'aiga…) o materializats per de construccions. Se tròba de lòcdiches Camp Barrat dins Gard, Gironda, Òlt, Òlt e Garona, Pirenèus Orientals e Tarn e Garona, de Barrières [Barrièras] un pauc pertot que pòdon marcar de limits naturals o territorials coma a Fauch (Tarn) ont lo lòcdich fixa la frontièra ambe Ronèl (uèi comuna de Tèrra de Bancaliá) o a Albinhac (Òlt) ont los barris de Barrières Hautes [Barrièras Nautas] e Barrières Basses [Barrièras Bassas] son en limit ambe las comunas de Rinhac e Ròcamador. « Barrar » emplegat amb lo sufix collectiu -ada a balhat de plan nombroses La Bar(r)ade [La Bar(r)ada] e Les Bar(r)ades [Las Bar(r)adas].
« Cleda » es un tèrme occitan qu'es encara fòrça vivent dins la lenga e qu'a, dempuèi plan temps, daissat de las traças toponimicas. La « cleda », es la barrièra a claravia dels camps e de còps tanben, metaforicament, un limit, coma es lo cas pel Col de la Clède [Còl de la Cleda] en Ardecha.
D'unes limits son nommats d’un biais metonimic, aquí perqué los pals qu'an servit a bastir los primièrs palencs de fortificacion marcan de còps la preséncia de barraduras en toponimia.
Los tèrmes mai usitats e mai representats en toponimia occitana per designar de pals e quitament la barradura que va permetre lor assemblatge, son « pal » e son derivat « palenc ». Se tròba un lòcdich Pal Ficat a Fenolhet (Pirenèus Orientalas), literalament « pal plantat » ; Palat se parteja entre las comunas de Teminas e de Ruèiras (Òlt) çò qu'explica son nom que se pòt revirar per « palissonat » ; tot parièr lo Pech Palat [Puèg Palat] domina Cors e Sant Miquèl de Cors (Òlt) e constituís doncas una posicion defensiva e de susvelhança de primièra causida.
Las sègas, s'o sap, an d’usatges nombroses. Pòdon delimitar simplament un camp, un territòri mas aver tanben de còps una aplicacion defensiva e/o dissuasiva. La sèga, representa un randal viu, sovent fach de romècs. Segas de Baishac e Calhau (Gironda) marca la limita ambe la comuna de Sent Sulpici e Camairac ; se tòrna trobar dins la Combe Segade [Comba Segada] en limita de comunas de La Cava e de Mairona (Òlt) o Seygasse [Seigassa] a Valhac en limit de La Bastida Fortunièra (Òlt).
« Randa » e « randal » son doas formas eissidas del gallés *ʀᴀɴᴅᴀ, « bòrd, frontièra » e designan una sèga viva, sovent de romecs egalament, coma dins Le Randal [Lo Randal] a Ròcamador e Les Randisses [Las Randissas] a Donzenac (Corresa), en limit d’Alaçac. Se retròba egalament lo sens de frontièra dins lo nom de la comuna de Randans (Puèi de Doma).
La gòrça es una sèga viva, e mai especificament, la que servís a clausurar los camps. Xavier Delamarre3 indica que lo sens de son etimon gallés *ɢᴏʀᴛɪᴀ a lisat del de « sèga » al de « claus » e Jacques Lacroix4 apond que poguèt servir a designar de palencs defensius. Les Gorces [Las Gòrças] a Rinhac (Òlt) o Lagorce [La Gòrça] comunas de Gironda e d'Ardecha ne son d'exemples, coma Malagorce [Malagòrça] a Sabadèl del Causse o Maligorse [Maligòrça] a Morlhon, « marridas sègas » o « sègas perilhosas ».
(a seguir)
Isabèla Collomb
1 AZAÏS, Gabriel. Diccionari dels idiòmas romanics del miègjorn de França. – Naut e Bas Lengadòc, Provença, Gasconha, Bearn, Carcin, Roergue, Lemosin, etc. Montpelhièr : Burèu de las Publicacions per la Societat per l'Estudi de las Lengas romanicas, 1878. 3 volums.
2 MISTRAL, Frederic. Lou Tresor dóu Felibrige ou Dictionnaire Provençal-Français embrassant les divers dialectes de la Langue d’Oc moderne. Rafèla d'Arle : Cultura provençala e meridionala, Marcel Petit, 1878. 2 tòms.
3 DELAMARRE, Xavier. Diccionari de la Lenga gallesa : un apròchi lingüistic del vièlh celtic continental. París : Errance, coll. Hespérides, 2001. p. 154.
4 LACROIX, Jacques. Los noms d'origina gallesa. La Gàllia dels Combats. París, Errance, 2003. p. 143.